διατομες | συνδεσεις


Black legal scholar Kimberlé Crenshaw coined the term “intersectionality” in her insightful 1989 essay, “Demarginalizing the Intersection of Race and Sex: A Black Feminist Critique of Anti discrimination Doctrine, Feminist Theory and Antiracist Politics.”


The concept of intersectionality is not an abstract notion but a description of the way multiple oppressions are experienced. Indeed, Crenshaw uses the following analogy, referring to a traffic intersection, or crossroad, to concretize the concept: Share Consider an analogy to traffic in an intersection, coming and going in all four directions. Discrimination, like traffic through an intersection, may flow in one direction, and it may flow in another. If an accident happens in an intersection, it can be caused by cars traveling from any number of directions and, sometimes, from all of them. Similarly, if a Black woman is harmed because she is in an intersection, her injury could result from sex discrimination or race discrimination… But it is not always easy to reconstruct an accident: Sometimes the skid marks and the injuries simply indicate that they occurred simultaneously, frustrating efforts to determine which driver caused the harm. Sharon Smith, 2019: 1-2

Smith, S. (2019). Black feminism and intersectionality. International Socialist Review, Gender and Sexuality, 91. Ανακτήθηκε στις 27/4/2021 https://isreview.org/issue/91/black-feminism-and-intersectionality , pp 1-2


Discrimination, like traffic through an intersection, may flow in one direction, and it may flow another. If an accident happens in an intersection, it can be caused by cars traveling from any number of directions and, sometimes, from all of them.


Similarly, if a Black woman is harmed because she is in the intersection, her injury could result from sex discrimination or race discrimination. Crenshaw 1989:149

Crenshaw K., (1989), Demarginalizing the intersection of race and sex: A black feminist critique of antidiscrimination doctrine, feminist theory and antiracist politics, The University of Chicago Legal Forum, 1 (8),pp. 139-167.


For the real-life minorities, however, the pattern is different: women, blacks, youth, post-colonial subjects, migrants, exiles and the homeless may first need to go through a phase of ‘identity politics’ – of claiming a fixed location.


The pathetic-despotic face of white femininity is that which nomadic feminism has de-territorialized and activated towards becoming-minors of all kinds, all genders, ages, races and species. Rosi Braidotti & Rick Dolphijn, 2017: 32-34


Braidotti, R., & Dolphijn, R. (2017). Introduction: Deleuze’s philosophy and the art of life or: what does pussy riot know? In R., Braidotti, & R., Dolphijn (Eds.) This Deleuzian Century, Art, Activism, Life. Leiden, Boston: Brill Rodopi.


Επαναλαμβάνοντας την ερώτησή της «δεν είμαι γυναίκα;» αποκάλυψε την ταξική προκατάληψη και το ρατσισμό του νέου γυναικείου κινήματος.


Όταν σηκώθηκε να μιλήσει αυτή η μαύρη γυναίκα, η απάντησή της στους αρσενικούς υπέρμαχους της αντρικής υπεροχής περιείχε επίσης και ένα γερό μάθημα για τις λευκές γυναίκες. Δεν ήταν όλες οι γυναίκες λευκές κι ούτε όλες οι γυναίκες απολάμβαναν τις υλικές ανέσεις των μεσαίων στρωμάτων και της αστικής τάξης. Η ίδια η Σοτζέρνερ Τρουθ ήταν μαύρη —ήταν πρώην σκλάβα— αλλά δεν ήταν λιγότερο γυναίκα από τις λευκές αδελφές της του συνεδρίου. Το ότι η φυλή της και η οικονομική της κατάσταση ήταν διαφορετική απ’ τις δικές τους, αυτό δεν καταργούσε τη γυναικεία της φύση. Και σαν μαύρη γυναίκα, η διεκδίκησή της για ίσα δικαιώματα δεν ήταν λιγότερο νόμιμη από αυτή των λευκών γυναικών των μεσαίων στρωμάτων. Davis, 1984:77

Davis A.,(1984), Γυναίκες, φυλή και τάξη, Αθήνα: Σύγχρονη Εποχή.


Ο ρατσισμός είχε διαποτίσει τόσο βαθιά το κίνημα για τη γυναικεία ψήφο που ποτέ οι πόρτες του δεν ανοίχτηκαν πραγματικά στις μαύρες γυναίκες.


Από τα οκτώ εκατομμύρια γυναίκες που ανήκαν στον εργαζόμενο πληθυσμό κατά την πρώτη δεκαετία του εικοστού αιώνα, πάνω από δύο εκατομμύρια ήσαν μαύρες. Σαν γυναίκες που υφίσταντο τους συνδυασμένους υποβιβασμούς του φύλου τους, της κοινωνικής τους τάξης και της φυλής τους, είχαν πολύ ισχυρά επιχειρήματα υπέρ του δικαιώματός τους να ψηφίζουν. Davis, 1984:162

Davis A.,(1984), Γυναίκες, φυλή και τάξη, Αθήνα: Σύγχρονη Εποχή.


The Tragic Life of "Hottentot Venus" | Sara Baartman


https://www.youtube.com/watch?v=qoI5ia8pPgA


Those of us who have been forged in the crucibles of difference - those of us who are poor, who are lesbians, who are Black, who are older - know that survival is not an academic skill.


It is learning how to stand alone, unpopular and sometimes reviled, and how to make common cause with those others identified as outside the structures in order to define and seek a world in which we can all flourish. It is learning how to take our differences and make them strengths. For the master's tools will never dismantle the master's house. They may allow us temporarily to beat him at his own game, but they will never enable us to bring about genuine change. And this fact is only threatening to those women who still define the master's house as their only source of support. Audre Lorde 1984:112

Lorde, A. (1984). Sister Outsider Essays and Speeches. New York: Crossing Press Feminist Series.


John Oliver on black women’s hair


https://www.youtube.com/watch?v=Uf1c0tEGfrU


Εssentialism is a trap


It seems more important to learn to understand that the world’s women do not all relate to the privileging of essence, especially through fiction or literature, in quite the same way. In Seoul, South Korea, in March 1982, 237 women workers in a factory owned by Control Data, a Minnesota- based multinational corporation, struck over a demand for a wage raise. Six union leaders were dismissed and imprisoned. In July, the women took hostage two visiting U.S. vice-presidents, demanding reinstatement of the union leaders. Control Data’s main office was willing to release the women; the Korean government was reluctant. On July 16, the Korean male workers at the factory beat up the female workers and ended the dispute. Many of the women were injured; two suffered miscarriages. (...) The incident that I recounted above, not at all uncommon in the multinational arena, complicates our assumptions about women’s entry into the age of computers and the modernization of “women in development”, especially in terms of our daily theorizing and practice. It should make us confront the discontinuities and contradictions in our assumptions about women’s freedom to work outside the house, and the sustaining virtues of the working- class family. Gayatri Chakravorty Spivak, 1996: 68

Spivak, G., C. (1996). Feminism and critical theory. In D. Landry, & G. MacLean (eds.) Selected Works of Gayatri Chakravorty Spivak. New York: Routledge.


Η εργατική τάξη έχει γενικά εννοηθεί ως εργαζόμενοι άνδρες: οι γυναίκες ήταν μόνο σύζυγοι, μητέρες, κόρες εργαζόμενων ανδρών


άρα δε θεωρείται ότι ανήκουν στο “προλεταριάτο”, παρά μόνο “εξ’ αγχιστείας”. (...) Από τις πρώτες ήδη μελέτες τους, οι φεμινίστριες ιστορικοί τονίζουν αντίθετα την ποικιλία στις συνθήκες ζωής και δράσης των εργαζόμενων γυναικών και την σύνδεση ανάμεσα στη διαμόρφωση της ταξικής τους συνείδησης και τον καταμερισμό της εργασίας κατά φύλο μέσα και έξω από το σπίτι. (...) Η βασική κριτική που ασκούν οι βρετανίδες φεμινίστριες ιστορικοί στη μαρξιστική εργατική ιστορία είναι ότι όχι μόνο αγνοεί τις γυναίκες, αλλά ότι αποδέχεται χωρίς ενδοιασμούς αφενός την ταύτιση των γυναικών με την οικιακότητα και αφετέρου τον σταθερό και “φυσικό” χαρακτήρα του καταμερισμού της εργασίας κατά φύλο, κοντολογίς ότι αρνείται πως υπάρχει ανταγωνισμός ανάμεσα τα φύλα και ότι παραπέμπει την έμφυλη διαφορά στον φυσικό κόσμο. Έφη Αβδέλα & Αγγέλικα Ψαρρά 1997: 44-45.

Αβδελά, Ε., & Ψαρρά, Α. (1997). Ξαναγράφοντας το παρελθόν. Σύγχρονες διαδρομές της ιστορίας των γυναικών. Στο Ε., Αβδελά, & Α., Ψαρρά (Επ.), Σιωπηρές Ιστορίες, Γυναίκες και Φύλο στην Ιστορική Αφήγηση . Αθήνα: Αλεξάνδρεια.


Το πρόβλημα της καλλιτεχνικής παιδείας ενέχει μία ταξική διάσταση


Οι λίγες γυναίκες που επιθυμούσαν και ήταν σε θέση να πληρώσουν για να λάβουν μια καλλιτεχνική εκπαίδευση έπρεπε να σπουδάσουν στο εξωτερικό, καθώς δεν τους επιτρεπόταν να σπουδάσουν στην Σχολική Καλών Τεχνών. Εναλλακτικά, μπορούσαν να εγγραφούν σε μία από τις ιδιωτικές σχολές που είχαν ανοίξει εκείνη την εποχή στην Αθήνα. (...) Τα επιχειρήματα υπέρ του αποκλεισμού των γυναικών επικεντρώνονταν στην σκανδαλώδη προοπτική της μελέτης της ανθρώπινης μορφής με ανδρικά μοντέλα. Άντζελα Δημητρακάκη 2008: 19

Δημητρακάκη, Α. (2008). Στοιχεία μιας μυστικής ιστορίας. Γυναίκες, τέχνη και φύλο στη σύγχρονη Ελλάδα. Στο Σ. Μπαχτσετζής (Επιμ.) Συλλογή Μπέλτσιου Women Only. Αθήνα: futura.


Can the subaltern speak?


What must the elite do to watch out for the continuing construction of the subaltern? The question of 'woman' seems most problematic in this context. Clearly, if you are poor, black and female you get it in three ways. If, however, this formulation is moved from the first-world context into the postcolonial (which is not identical with the third-world) context, the description 'black' or 'of color' loses persuasive significance. The necessary stratification of colonial subject-constitution in the first phase of capitalist imperialism makes 'color' useless as an emancipatory signifier. Confronted by the ferocious standardizing benevolence of most US and Western European human-scientific radicalism (recognition by assimilation), the progressive though heterogeneous withdrawal of consumerism in the comprador periphery, and the exclusion of the margins of even the center periphery articulation (the 'true and differential subaltern'), the analogue of class-consciousness rather than race-consciousness in this area seems historically, disciplinarily and practically forbidden by Right and Left alike. It is not just a question of a double displacement, as it is not simply the problem of finding a psychoanalytic allegory that can accommodate the third-world woman with the first. Gayatri Chakravorty Spivak, 1988: 90

Spivak, G., C. (1988). Can the subaltern speak? In P., Williams, & L., Chrisman (eds.) Colonial Discourse and Post- Colonial Theory, A Reader. New York: Columbia University Press.


Η μετανάστευση και η προσφυγιά των γυναικών μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο ευαλωτότητάς τους, με συνέπεια να αυξάνεται σημαντικά και ο κίνδυνος να υποστούν διακρίσεις και βία.


Η ‘ταυτότητά’ τους αυτή γίνεται ακόμα πιο πολύπλοκη όταν στη διάσταση του φύλου και της μετανάστευσης προστίθεται και αυτή της αναπηρίας. Οι γυναίκες αυτές διατρέχουν πολύ υψηλότερο κίνδυνο να υποστούν πολλαπλή ή/και διατομεακή διάκριση, λόγω της αναπηρίας, του φύλου τους αλλά και της εθνοτικής τους καταγωγής.

ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΗΡΙΑ: Πολλαπλές ταυτότητες, πολλαπλές προκλήσεις, (2019), Αθήνα: Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (Ε.Σ.Α.μεΑ.)


Ως Ρομά και γυναίκες, ως Ρομά γυναίκες και φεμινίστριες, βιώνουμε αυτή την διπλή συνείδηση με πολλούς τρόπους.


Μερικά χρόνια πριν, καθώς έκανα μια ομιλία πάνω στις δυνατότητες του Ρομ φεμινισμού και τις πολιτικές της αναγνώρισης, μια εμφανώς εκνευρισμένη μη Ρομά γυναίκα στην πρώτη σειρά σήκωσε το χέρι της, λέγοντας σε απάντηση της ομιλίας μου: «Συγνώμη, αλλά δεν μπορείς να τα έχεις και τα δύο: αν θες να διεκδικήσεις το φεμινισμό, τότε πρέπει να εγκαταλείψεις την διεκδίκηση της Ρομά ταυτότητας σου. Η πατριαρχία και η καταπίεση των γυναικών είναι κεντρική στην κουλτούρα σου· το να είσαι φεμινίστρια σημαίνει να αποκηρύξεις το ότι είσαι Ρομά γυναίκα». Για την επίδοξη συνομιλήτρια μου, δεν υπήρχε ζήτημα· το να είσαι Ρομά ήταν να είσαι αντιφεμινίστρια, και να είσαι φεμινίστρια ήταν να είσαι αντι-Ρομά. Πράγματι η Biţu σημειώνει πως έμαθε από τις Αφροαμερικανίδες φεμινίστριες θεωρητικούς να αναγνωρίζει και να ονομάζει το ρατσισμό: «Αντιμετωπίζοντας τον ευρωπαϊκό φεμινισμό με αυτό που έμαθα από το αφροαεμερικάνικο γυναικείο κίνημα (κυρίως από την bell hooks και την Kimberlé Crenshaw), ένοιωσα σοκ από την έλλειψη ευαισθησίας προς την ποικιλία και την ανισότητα ανάμεσα στις γυναίκες, και ακόμη περισσότερο από την παρουσία ρατσισμού μεταξύ των Ευρωπαίων φεμινιστριών».

Ethel C. Brooks, (2021), Οι Δυνατότητες Ενός Ρομ Φεμινισμού, Signs: Journal of Women in Culture and Society, τεύχος 38.


Ως mestiza δεν έχω χώρα, η πατρίδα μου με εξόρισε· όλες οι χώρες όμως είναι δικές μου, γιατί είμαι αδελφή ή εν δυνάμει ερωμένη όλων των γυναικών


Ως λεσβία δεν έχω φυλή, κι ο λαός μου ακόμη με απαρνήθηκε· αλλά είμαι από όλες τις φυλές, επειδή σε όλες τις φυλές υπάρχει η queer πλευρά μου. Δεν ανήκω σε κανέναν πολιτισμό, διότι ως φεμινίστρια αμφισβητώ τις επινοημένες από άντρες συλλογικές πολιτισμικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις των Ισπανοϊνδιάνων και των Αγγλοαμερικανών· κι όμως έχω πολιτισμό, διότι συμμετέχω στη δημιουργία ενός άλλου πολιτισμού, μιας νέας ιστορίας που θα εξηγήσει τον κόσμο και τη συμμετοχή μας σε αυτόν, ενός νέου αξιακού συστήματος με εικόνες και σύμβολα που μας συνδέουν μεταξύ μας και με την υφήλιο. Soy un amasamiento, είμαι ζύμωμα, συνένωση και σύνδεση, η οποία δεν έχει δημιουργήσει μόνον ένα πλάσμα από σκοτάδι και φως αλλά και ένα πλάσμα που αμφισβητεί τους ορισμούς του σκοταδιού και του φωτός και που τους δίνει νέα νοήματα. Anzaldúa 2006: 458

*η λέξη «mestiza» αναφέρεται σε μιγάδες που προέρχονται από τους ιθαγενείς ινδιάνικους πληθυσμούς και τους λατινικής καταγωγής λευκούς.

Anzaldúa G., La conciencia de la mestiza: Προς μια νέα συνείδηση, σσ. 453- 471, στον συλλογικό τόμο Φεμινιστική θεωρία και πολιτισμική κριτική., (Αθανασίου Α. επιμέλεια), (2006), Αθήνα: Εκδόσεις Νήσος.


Cody Johnston on Anti-Trans bills and more


https://www.youtube.com/watch?v=6r-Uga_oR28


«Αστυνόμευση του ύφους»


Οι κυρίαρχες ομάδες χρησιμοποιούν την αστυνόμευση του ύφους για να επιπλήξουν το τρόπο επικοινωνίας περιθωριοποιημένων ατόμων που αμφισβητούν την κυριαρχία τους. Μέσα από την εστίαση στο συναίσθημα πίσω από το μήνυμα παρά στο ίδιο το μήνυμα. Μέσα από την εστίαση στο τρόπο που εκφράζεται το μήνυμα, ανεξάρτητα από την εγκυρότητα του περιεχομένου, η αστυνόμευση του ύφους δίνει προτεραιότητα στην ηρεμία των προνομιούχων και υποβαθμίζει τις εμπειρίες των περιθωριοποιημένων ανθρώπων. Για παράδειγμα η αστυνόμευση του ύφους εμφανίστηκε στην Πορεία των Γυναικών του 2017 στο τρόπο κάλυψης της από τα μέσα. Τα κυρίαρχα μέσα επέπληξαν τις γυναίκες μειονοτήτων που απαίτησαν από τις λευκές γυναίκες να σκεφτούν για τους φυλετικούς διαχωρισμούς. Οι προσπάθειες των γυναικών μειονοτήτων να θέσουν στο επίκεντρο τη φυλή στο διάλογο γύρω από την πορεία επικρίθηκαν ως «εριστικές». Ένα άρθρο των New York Times που δημοσιεύτηκε πριν την πορεία εστίασε στους ισχυρισμούς λευκών γυναικών που αισθάνονταν «ανεπιθύμητες», δίνοντας προτεραιότητα έτσι στην ηρεμία των λευκών γυναικών.

Davis, A., M., & Ernst, R. (2020). Φυλετικό Gaslighting, Groups and Identities, 7 (4).


Χωρίς αμφιβολία, οι γυναίκες των μεσαίων και των υψηλών τάξεων επωφελήθηκαν στη νεοφιλελεύθερη εποχή και συνεχίζουν να επωφελούνται από την χειρωνακτική και την οικιακή εργασία των νεαρών ιθαγενών γυναικών.


Οι ΜΚΟ επεξεργάστηκαν ειδικούς νόμους, νόμους δεύτερης κατηγορίας για τις αδερφές μας, που τώρα ονομάζονται οικιακοί βοηθοί, των οποίων τα επίπεδα εκμετάλλευσης δεν έχουν μειωθεί όπως αναμενόταν. Γενικά, έχουν μεταβληθεί ελάχιστα. Οι γυναικείες ΜΚΟ αρνήθηκαν συστηματικά να συζητήσουν για την οικιακή εργασία, επειδή σε τελική ανάλυση, δεν λέρωναν οι ίδιες τα χέρια τους με αυτή την δουλειά.Προσλάμβαναν μία τσόλα (γυναίκες Αϋμάρα ή Κέτσουα, τυπικές της Λα Πας της Βολιβίας, σε κάποια μέρη η ονομασία αυτή χρησιμοποιείται ακόμα με υποτιμητικό τρόπο). Χουλιέτα Παρέδες, 2020: 31.

Παρέδες, Χ. (2020). Υφαίνοντας Ιστούς, Γνωριμία με τον Κοινοτικό Φεμινισμό . Αθήνα: Ευτοπία.


Intersectionality is a theoretical and methodological framework


by which education researchers can critically examine why and how students in STEM fields who are members of intersecting marginalized groups have distinctive experiences related to their social identities, other psychological processes, and educational outcomes. Taken separately, the bodies of education research focused on the experiences of Black students and female students in STEM fields often render Black women and girls “hidden figures” in that they have not sufficiently addressed their simultaneous racialized and gendered experiences in educational contexts. Additionally, we find that the current discourse on intersectionality is limited in that it does not attend to key psychological processes associated with identity and the intersectional experience in STEM education. Danyelle T. Ireland et. all, 2018: 226.

Ireland, D., T., Freeman, K.,E., Winston-Proctor, C.,E., DeLaine, D., McDonald Lowe, S., & Woodson, K.,M. (2018). (Un)Hidden Figures: A Synthesis of Research Examining the Intersectional Experiences of Black Women and Girls in STEM Education. Review of Research in Education , 42(1), 226-254. doi:10.3102/0091732X18759072