Vassiliea Stylianidou. Excerpt from “Dark Light Appears Lightly Dark. By FOR AN ANONYMOUS FUGITIVE AUTHOR”, 2016.

Όταν άρχισε να ξετυλίγεται, είχε εκτός από τον 1ο φεμινισμό δύο ακόμη άκρες: τον τρόπο που εισάγονται οι έννοιες και οι αντιλήψεις μέσω της γλώσσας, δηλαδή το πώς αλλάζει το αφήγημα κάθε εποχής και τις μεταβαλλόμενες κοινωνικές σχέσεις, λόγω της μαζικής μετανάστευσης στις πόλεις. Στην ίδια όμως αυτή τη μεταβαλλόμενη κοινωνία, βρήκε απέναντί του κάτι πανίσχυρο: τη διπλή συγκρότηση, τη δυϊστική αντίληψη του φύλου (άρρεν- θήλυ), γερά συγκροτημένη και αγκιστρωμένη στην εμπειρία, στην επιστημονική παρατήρηση, στην ιστορία, στον πολιτισμό αλλά και σε όλα όσα διαμόρφωναν μια “αυθόρμητη, φυσική” γνώση.

I was going to die, if not sooner then later, whether or not I had ever spoken myself. My silences had not protected me. Your silence will not protect you. But for every real word spoken, for every attempt I had ever made to speak those truths for which I am still seeking, I had made contact with other women while we examined the words to fit a world in which we all believed, bridging our differences. And it was the concern and caring of all those women which gave me strength and enabled me to scrutinize the essentials of my living. The women who sustained me through that period were Black and white, old and young, lesbian, bisexual, and heterosexual, and we all shared a war against the tyrannies of silence. They all gave me a strength and concern without which I could not have survived intact. Within those weeks of acute fear came the knowledge - within the war we are all waging with the forces of death, subtle and otherwise, conscious or not -I am not only a casualty, I am also a warrior.

O γενικός οδηγός που έχει υιοθετηθεί από τον WHO (World Health Organization) για το φύλο έχει ως εξής: “Γεννιόμαστε και ταυτοποιούμαστε σε ένα φύλο και με αυτό μας στέλνουν στον κόσμο. Όμως για πολλούς αυτό είναι αιτία εσωτερικής δυσαρμονίας και η ταυτότητα που αποδίδει ανεπιτυχής καθώς το φύλο δεν είναι μόνο έμφυτο και ούτε καθορίζεται αποκλειστικά από τη βιολογική διαφορά, αλλά και από παράγοντες κοινωνικούς και πολιτιστικούς”. (...) Η ακριβής και αβίαστη ανάδυση φύλου είναι απαραίτητη για την αυθεντική επικοινωνία και με τον ίδιο τον εαυτό μας και με τους άλλους.

Το ζήτημα δεν είναι απλώς ότι υπάρχει ένας Λόγος που υποβιβάζει, και δημιουργεί, κάποιες ζωές στην κατάσταση του μη- ανθρώπινου, αλλά ότι υπάρχει ένα όριο στο Λόγο, το οποίο εγκαθιδρύει τους περιορισμούς αυτού που είναι διανοητό ως ανθρώπινο.

Nearly the entire history of writing is confounded with the history of reason, of which it is at once the effect, the support, and one of the privileged alibis. It has been one with the phallocentric tradition. It is indeed that same self-admiring, self-stimulating, self-congratulatory phallocentrism. With some exceptions, for there have been failures-and if it weren't for them, I wouldn't be writing (I-woman, escapee)-in that enormous machine that has been operating and turning out its "truth" for centuries. Helene Cixous 1976: 879

“Censor the body and you censor breath and speech at the same time. Write yourself. Your body must be heard.”

Όταν το υποκείμενο βιώνει αποπνικτικές και καταπιεστικές τις συμβάσεις του φύλου, όπως για παράδειγμα τους κανόνες της υποχρεωτικής ετεροφυλοφιλίας, της μητρότητας, του έμφυλου καταμερισμού της εργασίας, αναπτύσσει αντιλήψεις για τον κόσμο, την εργασία και την υλικότητα των σωμάτων που χωρίς να “παριστάνονται ήδη” στον λόγο, συνιστούν προϋπόθεση για την είσοδό τους στη γλώσσα και την τροποποίηση των κατεστημένων λόγων τους.

If we continue to speak this sameness, if we speak to each other as men have spoken for centuries, as they taught us to speak, we will fail each other. Again… Words will pass through our bodies, above our heads, disappear, make us disappear. Far. Above. Absent from ourselves, we become machines that are spoken, machines that are spoken, machines that speak. Clean skins envelop us, but they are not our own. We have fled into proper names, we have been violated by them. Not yours, not mine. We don’t have names. We change them as men exchange us, as they use us.

Η Butler διατυπώνει την πρωτότυπη έννοια της επιτελεστικότητας, την αφηγηματική αναπαράσταση και το παίξιμο του φύλου που εδραιώνεται με καθοδήγηση, μίμηση και επανάληψη, όπως σε μια θεατρική παράσταση που διαρκεί όσο η ζωή. Ποιος όμως καθοδηγεί, ποιος μιμείται και γιατί η επανάληψη δε γίνεται αντιληπτή σαν κάτι εξωτερικό και αναγκαστικό; (...) Η επιτελεστικότητα δεν είναι κάτι που αρχίζει καθημερινά. Η επανάληψη είναι γλωσσική και παρορμητική, αυτό που ο Derrida ονομάζει itterability- στα ελληνικά θα την ονομάζαμε “λεκτική παρορμητική επαναληψιμότητα”, πχ οι φράσεις “τα αγόρια δεν κλαίνε”, "όταν μεγαλώσω θα παντρευτώ τον Πέτρο”. Η επαναληψιμότητα, και κυρίως η λεκτική, δεν είναι πράξεις ή γεγονότα που επιχειρεί το υποκείμενο, ακριβώς το αντίθετο συμβαίνει. Είναι τελετουργίες που συγκροτούν το υποκείμενο υπό πίεση και απειλή εξοστρακισμού από το δίκτυο ισχύος.

Όταν γεννιέσαι γυναίκα και διεκδικείς να είσαι απλά και μόνον άνθρωπος, την αξιοπρέπεια του μοναδικού ατόμου, ζεις διπλή ενδόμυχη ζωή∙ διαπραγματεύεσαι χωριστές (προσωπικές, πολιτικές, διανοητικές) υπάρξεις, άλλοτε ανάμεσα στους άνδρες κι άλλοτε ανάμεσα στις γυναίκες -σαν ιδιόρρυθμος κι αυτόκλητος αγγελιοφόρος μιας οικουμενικότητας που διαρκώς σου διαφεύγει. Επειδή δεν υπάρχει γλώσσα για να διατυπωθεί η ελευθερία των γυναικών, και ο πολιτικός χαρακτήρας της ένδειας αυτής αποτελεί κάτι πολιτικά αδιανόητο, ένα παραπέτασμα παρεμβάλλεται ανάμεσα τη μοναδική εμπειρία του υποκειμένου γυναίκα και στην πρόσβαση στο οικουμενικό.

Εδώ, λοιπόν, φτάνουμε στο ερώτημα ποιος είναι ο “κανείς”, ποιοι είναι οι “όλοι” και σε ποιους απευθύνεται η συνενοχή του “εσύ”; Μπορεί να μεταδοθεί με λόγια το μοναδικό βίωμα του κόσμου που έχει ένα “εγώ” γεννημένο γυναίκα; Σαν τον τρελό στο ανέκδοτο, ο οποίος είχε καταλάβει επιτέλους ότι δεν ήταν καλαμπόκι, αλλά αναρωτιόταν με αγωνία αν το ήξερα αυτό οι κάτοικοι του κοτετσιού, η υποκειμενική αντίληψη του εαυτού μας και της μοναδικότητάς μας παραμένει διαρκώς εύθραυστη, αβέβαια, απειλούμενη, αν δε διασταυρώσει στο βλέμμα του άλλου τη σπίθα της αναγνώρισης, που μετατρέπει καθεμιά και καθένας μας σε ον παρόμοιο και διαφορετικό μαζί.

Αυτά που λέμε έχουν κοινωνικές και πολιτικές προεκτάσεις καθώς και σημαντικές επιπτώσεις στις διαπροσωπικές σχέσεις, κάτι που το συνειδητοποιούμε όλες και όλοι, για παράδειγμα, διαλέγουμε με ιδιαίτερη προσοχή τις λέξεις που θα χρησιμοποιήσουμε σε μια σημαντική επαγγελματική ή προσωπική συνάντηση

Ο σεξιστικός λόγος και η χρησιμοποίησή του ως έκφραση της έμφυλης καταπίεσης είναι ένα θέμα που έχει δημιουργήσει ποικίλες αντιπαραθέσεις διαφορετικής κατεύθυνσης, εναντίωσης ή συγκάλυψης. Ωστόσο σε γενικές γραμμές ό,τι λέγεται το οποίο είναι καταφανώς σεξιστικό, πολλές φορές στα όρια του υβριστικού, αν δεν υπάρχει καταγγελία του, προκαλεί μια σιωπηρή αδιαφορία, χιουμοριστική διάθεση αλλά σπάνια ρητή αποδοχή και έγκριση. Το αντίθετο συμβαίνει όταν ο σεξιστικός λόγος έχει θετική νοηματοδότηση, όταν δηλαδή αξιοποιείται για να περιγράψει την ομορφιά, την ευαισθησία, την ανοχή, την τρυφερότητα, την υπομονετικότητα αλλά και την ανηθικότητα, την κοινωνική κατακραυγή, τους κοινωνικούς κανόνες. Τότε ο σεξισμός δεν αποσιωπάται αντίθετα γίνεται αποδεκτός ως ένα παραδοσιακό στερεότυπο και ένα φυσικό επακόλουθο της κοινωνικοποίησης, ένας κανόνας που δεν έχει κακή προαίρεση, απλώς συνηθίζεται.

Treating gender as a process and a verb -something performed, figured, normalized, accomplished, done- represented an important corrective to the earlier emphasis on fixed norms and static constructs. Although performativity and the change -driven variant of role theory were hardly compatible, there were united, as well, by the limitations associated with any documentary approach to time.

Είναι δηλαδή άνθρωπος αυτός που έχει όψη, πρόσωπο ή µορφή ανδρός... Ανθρωπώ ονοµάζεται, µόνο στη Σπάρτη, η γυναίκα... Στον υπόλοιπο, όµως, ελληνικό κόσµο η λέξη άνθρωπος για γυναίκες χρησιµοποιείται µόνο περιφρονητικά, (για τις δούλες, π.χ. ή για γυναίκες αναξιοπαθούσες).

Τα καλιαρντά ήταν η κρυφή γλώσσα τον ομοφυλόφιλων της Ελλάδας από την δεκαετία του '40 μέχρι και την αρχή της μεταπολίτευσης. Η Πάολα πρόλαβε την χρήση των καλιαρντών στο τέλος της την δεκαετία του '80, στον κήπο του Ζάππειου (Ζαρντέν), στην πιάτσα αλλά ακόμα και στην επαρχία, οπού ταξίδεψαν τα καλιαρντά. Ενώ ξεκινήσαμε για να καταγράψουμε απλώς την ιστορία των καλιαρντών, στην πορεία συνειδητοποιήσαμε ότι παράλληλα παρακολουθούσαμε και την εξέλιξη της ομοφυλόφιλης ζωής στην Ελλάδα κατά τον εικοστό αιώνα. Προέκυψαν θέματα όπως ο έρωτας, η σεξουαλικότητα, τα στέκια, τα προβλήματα των ανθρώπων τότε και πώς σταδιακά οδηγηθήκαμε στην σημερινή κατάσταση. Στο ντοκιμαντέρ συναντάμε θεωρητικούς (ανθρωπολόγους-γλωσσολόγους-συγγραφείς-ποιητές) καθώς και άτομα της πιάτσας με βιωματική γνώση του θέματος.

-both real and fictitious- discussion between five persons and one Cyborg-Narrator. It poses as its starting point the question of the relation between the body, gender, language and the future. More specifically, it explores the political dimension of trans* / inter* / non binary / gender-questioning / de-gendered subjectivities/bodies and their relation to language. For the body that wants to construct / form a new identity. Or even a language for the erasure of identity. The project explores a somatic language which embraces the noices of the body. How is this possible?

A work-in-progress by Vassiliea Stylianidou, 2017

https://vimeo.com/233740221

-Η Τζόαν Σκοτ τονίζει ότι δεν μπορούμε να διαχωρίσουμε την εμπειρία από τη γλώσσα. Αλλά οι επιφυλάξεις της για τις “αφηγήσεις χειραφέτησης”, στις οποίες, όπως λέει, η αντίσταση και η υποκειμενικότητα παρουσιάζονται ως απόρροια μιας “ακατανίκητης επιθυμίας”, την εμποδίζουν να λάβουν υπόψη την αξεδιάλυτη συνύφανση της εμπειρίας με τη γλώσσα από την οποία αναδύεται το υποκείμενο στη διπλή τους διάσταση, εκείνου που υφίσταται και εκείνου που πράττει. Όταν το υποκείμενο βιώνει ως αποπνικτικές και καταπιεστικές τις συμβάσεις του φύλου, όπως για παράδειγμα τους κανόνες της “υποχρεωτικής ετεροφυλοφιλίας, της μητρότητας, του έμφυλου καταμερισμού της εργασίας, αναπτύσσει αντιλήψεις για τον κόσμο, την εργασία και την υλικότητα των σωμάτων που, χωρίς να “παριστάνονται ήδη” στον λόγο, συνιστούν προϋπόθεση για την είσοδό τους στη γλώσσα και την τροποποίηση των κατεστημένων λόγων τους.

Βαρίκα, Ε. (2009). Για μια Πολιτική Γραμματική του Φύλου. Αθήνα: Πλέθρον, σελ. 152-153.

Η γλώσσα υπηρετεί και εξυπηρετεί δύο θεμελιώδεις λειτουργίες του ανθρώπινου νου: τη σκέψη και την επικοινωνία. Βέβαια, παρά τις περί αντιθέτου εικασίες, ορισμένες τολμηρές παρααναγνώσεις και κάποια ευφάνταστατα διανοητικά δρασκελίσματα, η γλώσσα δεν ταυτίζεται ούτε με τη σκέψη ούτε με την επικοινωνία. Από την άλλη πλευρά, η σημασία της και για τη σκέψη και για την επικοινωνία είναι κεφαλαιώδης. (...) Η κύρια εκφραστική δύναμη, η επικοινωνιακή ακρίβεια και η υπαινικτική κομψότητα της γλώσσας βρίσκονται πρωτίστως πέρα από τις ίδιες τις λέξεις αλλά και πέρα από τη γραμματική δομή. Για παράδειγμα, όλοι θα συμφωνούσαμε πώς η πρόταση ‘μπορείς να πλύνει τα πιάτα;’ είναι μια ερώτηση, δηλαδή ένα αίτημα του ομιλητή για μια πληροφορία. (...) Σχεδόν ταυτόχρονα όμως αντιλαμβανόμαστε ότι η ερώτηση ‘μπορείς να πλύνει τα πιάτα;’ συνήθως παίζει διαφορετικό επικοινωνιακό ρόλο: το ρόλο ενός αιτήματος του ομιλητή όχι για ένα “ναι” ή ένα “όχι” αλλά για μια χάρη.

Γένος: 1) Ιδιότητα των ονομάτων να αναπαριστούν τα φύλα και σε ορισμένες γλώσσες την απουσία φύλου. 2) Οι λατινογενείς γλώσσες κατήργησαν το ουδέτερο γένος που υπήρχε στα λατινικά και ουσιαστικά δεν ανταποκρινόταν πλέον (sic) σε καμία ουσιαστική διάκριση ανάμεσα στο άρρεν και το θήλυ. Γένος καλείται ό,τι διακρίνει ένα όνομα από ένα άλλο σύμφωνα με τη διαφορά που όρισε η φύση ανάμεσα στα δύο φύλα. Έτσι, με βάση την ιδέα αυτή διαθέτουμε δύο γένη στη γραμματική: το αρσενικό, όπως όταν λέμε “le soleil [ο ήλιος]” και το θηλυκό, όπως όταν λέμε “la luna [η σελήνη]”. (Littre, 1872).

Η γλωσσική μας συμπεριφορά, όπως και κάθε άλλη, καθιερώνεται μέσα από τη συνήθειά και την επανάληψη. Έτσι, η συστηματική χρήση εναλλακτικών τύπων θα κάνει αυτούς τους τύπους προσιτούς και όχι όσο πολύπλοκους μπορεί να θεωρηθούν αρχικά. Μια κίνηση ενάντια στον γλωσσικό σεξισμό δίνει τη δυνατότητα δικαιότερης εκπροσώπησης των γυναικών μέσα στη γλώσσα, ενώ ταυτόχρονα δεν περιορίζει ούτε καταργεί την παρούσα γλώσσα. Απεναντίας, τη διευρύνει και ενθαρρύνει τη χρήση της σε ευρύτερο φάσμα, έτσι ώστε να εκφράζει καλύτερα μια νέα και διαρκώς εξελισσόμενη κοινωνικοπολιτική κατάσταση.

Οι επιστημονικοί λόγοι, ως πεδία όπου εκφράζονται κοινωνικοί ανταγωνισμοί, συγκροτούν τη διπολική διάκριση των φύλων, τουλάχιστον τόσο όσο τη μελετούν. Ένα από τα πιο πειστικά παραδείγματα που παρουσιάζει η Κλάιν είναι η φροϋδική ψυχανάλυση και η τάση της να μετατρέπει τον “ανδρικό τύπο” σε καθολικό κανόνα, σε σχέση με τον οποίο ο “γυναικείος” εγγράφεται ως παρέκκλιση ή έλλειψη.

Το ουδέτερο, ένα από τα σύμβολα που επιτρέπουν να αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο με βάση τη διαφορά των φύλων, αμφισβητεί ένα από τα ευρύτατα διαδεδομένα αξιώματα του πολιτισμού μας: τη διαίρεση του κόσμου με βάση το αρσενικό και το θηλυκό. Το ουδ- έτερο σκιαγραφεί τα περιγράμματα ενός ρευστού και ακαθόριστου συμβολικού χώρου, του μεταξύ, όπου ξεδιπλώνονται απειράριθμοι πιθανοί συνδυασμοί του αρσενικού και του θηλυκού. (...) Η Βιρτζίνια Γουλφ έγραφε ότι “είναι ολέθριο να είναι κανείς μόνον άνδρας ή μόνο γυναίκα”: το να πράττεις, να σκέφτεσαι, να δημιουργείς αποκλειστικά ως γυναίκα σημαίνει ότι απαγορεύεται στον εαυτό σου να μεταδίδει την εμπειρία του σε ολόκληρο το εύρος της”.

O διμορφισμός του φύλου είναι πολύ παλιά ιστορία. Η μυθολογική καταγωγή του κόσμου συγκροτείται από την ένωση δύο αντίθετων στοιχείων: άρρεν- θήλυ, γιν-γεν, ουρανός-γη, φως-σκοτάδι. Εξάλλου, παντού γύρω και μέσα μας αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα και την αλήθεια διατυπωμένες σε δύο αντίθετες έννοιες, λες και η δομή του εγκεφάλου είναι τέτοια ώστε να αντιλαμβάνεται καλύτερα τα πράγματα μέσα από ένα πλέγμα θεμελιωδών αντιθέσεων: στάση-αντίσταση, υποκείμενο- αντικείμενο, σώμα- νους, εμμένεια- υπερβατικότητα, ιδεαλισμός- ρεαλισμός. Ο δυϊσμός του φύλου είναι ισχυρός και στις κυρίαρχες αναπαραστάσεις της δυτικής μεταφυσικής: άνδρα- γυναίκα, όπως θεός Άρης- θεά Αφροδίτη, και κυρίως όπως πατέρας- μητέρα.

‘Ο,τι κηρύσσεται υποδεέστερο στη γραμματική θεωρείται ελάσσονος σημασίας και στις κυρίαρχες μεταφορές, και βαθμιαία αυτό παίρνει οντολογική ισχύ: “το ισχυρό φύλο”, “ο άνδρας ήλιος- η γυναίκα σελήνη”, και αντίστοιχα φως και σκοτάδι, λογική και συναίσθημα, καθαρότητα- ακαθαρσία, ανδρική ευθύτητα- πλάγιος γυναικείος τρόπος: π.χ. “Ξέρει μια γυναίκα να φέρει έναν άνδρα στα νερά της…”. Βρίσκουμε τον μισό πληθυσμό να έχει εξαιρεθεί από το ίδιο το σύστημα του Λόγου μέχρι πρόσφατα, όπως υποστήριξε η δασκάλα μας Luce Irigaray στο ποιητικό βιβλίο της ‘Ο δρόμος της αγάπης’: “... ο λόγος της φιλοσοφίας είναι ανδρικός, προστακτικός, απευθύνεται σε ανδρικά ακροατήρια και ιερατεία, είναι η αγάπη της σοφίας: φιλώ- σοφία∙ ενώ ο γυναικείος λόγος και τρόπος είναι η σοφία της Αγάπης: σοφία- φιλία, δεν δίνει εντολές, προτείνει και συνομιλεί”.

Aphrodite* / her* magic her* work her* desire her* power* her* care Αφροδίτη*/ η μαγεια της*, το έργο της*, η επιθυμία της*, η δύναμή της*, η φροντίδα της*.

Queer-feminist festival 2020: https://aphroditeproject.org/

Η γλώσσα αποκτά τη δύναμη να δημιουργεί “το κοινωνικά πραγματικό” μέσω των λεκτικών πράξεων ομιλούντων υποκειμένων.

She alone dares and wishes to know from within, when she, the outcast, has never ceased to hear the resonance of fore-language. She lets the other lan-guage speak-the language of 1,000 tongues which knows neither en-closure nor death. To life she refuses nothing. Her language does not contain, it carries; it does not hold back, it makes possible.

If we continue to speak the same language to each other, we will reproduce the same story. Begin the same stories all over again.

How can we speak to escape their enclosures, patterns, distinctions and oppositions: virginal/ deflowered, pure/impure, innocent/ knowing...How can we shake off the chains of these terms, free ourselves from their categories, divest ourselves of their names? Disengage oruselves, alive, from their concepts? Without reserve, without the immaculate whiteness which keeps their system going.

Is a gender transition possible only through language? The discussion begins with following assumptions and inquiries. We cannot speak about the future without first speaking about gender. And we cannot speak about gender without modifying the language in which we speak and feel and understand and love one another. The future -if something like this exists- passes necessarily through the de-/re- construction of language.

Δεν λέγονται λιγότερα, απεναντίας. Αλλά λέγονται διαφορετικά∙ μιλούν άλλοι άνθρωποι, από διαφορετικές σκοπιές και για να πετύχουν άλλα αποτελέσματα. Η ίδια η βουβαμάρα, τα πράγματα που αρνιούνται να πουν ή που απαγορεύουν να κατανομάζονται, η μυστικότητα που απαιτούν από ορισμένους ομιλητές δεν αποτελούν τόσο το απόλυτο όριο του Λόγου, την άλλη πλευρά από την οποία τον χωρίζει ένα πολύ αυστηρό σύνορο, όσο στοιχεία που λειτουργούν πλάι- πλάι με πράγματα που λέγονται, μαζί μ’ αυτά και αναφορικά προς αυτά, στα πλαίσια συνολικών στρατηγικών. Δεν χρειάζεται να κάνουμε ένα δυαδικό διαχωρισμό ανάμεσα σ’ αυτά που λένε και σ’ αυτά που δεν λένε, αλλά να προσπαθήσουμε μάλλον να προσδιορίσουμε τους διάφορους τρόπους με τους οποίους δεν τα λένε, πώς κατανέμονται εκείνοι που μπορούν και εκείνοι που δεν μπορούν να μιλούν, ποιο είδος λόγου επιτρέπεται ή ποια μορφή μυστικότητας απαιτείται για τους μεν και για τους δε. Δεν υπάρχει μία σιωπή αλλά σιωπές, και αποτελούν αναπόσπαστο μέρος των στρατηγικών που υποβαστάζουν και διασχίζουν Λόγους.

Χρησιμοποιείται η γλώσσα λες και οι γυναίκες είμαστε ένας τομέας ανάμεσα σε τόσους άλλους, ένα θέμα ανάμεσα σε τόσα άλλα, ένα πρόβλημα ανάμεσα σε τόσα άλλα. Δηλαδή, μια μειονότητα χωρίς ιδιαίτερη σημασία που πάντα μπορεί να περιμένει, αφού υπάρχουν πιο σημαντικά πράγματα για να κάνει η “πλειονότητα”. Γι’ αυτό επαναλαμβάνουμε ότι ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΕΙΜΑΣΤΕ ΤΟ ΗΜΙΣΥ ΤΩΝ ΠΑΝΤΩΝ.

Η αντίληψη της έμφυλης «ισότητας» που διέπει τη σχετική κοινωνική πολιτική του ΠΑΣΟΚ κατά τη δεκαετία του 1980, στοχεύει, κυρίως, στην τυπική εξίσωση των γυναικών με ένα ανδρικό πρότυπο μέσω ρυθμίσεων και διευκολύνσεων (ωράριο, παιδικοί σταθμοί κ.ά.) ώστε ως εργαζόμενες να μη εμποδίζονται από τους, πάντοτε αποκλειστικά δικούς τους, «γυναικείους» ρόλους. Ρόλοι οι οποίοι, βεβαίως, καθόλου δεν αμφισβητούνται από τη λογική των μέτρων, αλλά ούτε και από τη ρητορική που τα συνοδεύει, στο πλαίσιο της οποίας η γυναικεία καταπίεση αποδίδεται κυρίως στο επίπεδο της νοοτροπίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι, κατά τη δεκαετία εκείνη, η ρητορική του ΠΑΣΟΚ αναφέρεται στην «ισότητα των δύο φύλων», αποδεχόμενη προφανώς άρρητα τη λογική που υφέρπει στη σχετική διατύπωση. [Σημ: Το δύο εξαφανίζεται σταδιακά τη δεκαετία του 1990, η συνήθης αναφορά είναι όλο και συχνότερα στην «ισότητα των φύλων», ενώ αργότερα, η επαφή με τη φεμινιστική θεωρία των φορέων της σχετικής πολιτικής τούς υποψιάζει προς την κατεύθυνση του αδόκιμου χαρακτήρα του πληθυντικού (των φύλων). Αυτό που κάνουν συνήθως είναι να απαλείφουν τελείως το φύλο, ταυτίζοντας την «ισότητα» και την «ανισότητα», χωρίς επιθετικό προσδιορισμό, με την έμφυλη. Αυτό όμως που είναι δηλωτικό της κυρίαρχης άρρητης παραδοχής για το θέμα είναι η απόδοση του gender equality ως ισότητα των φύλων (ή των δύο φύλων) και όχι ως έμφυλη ισότητα, ή ισότητα ως προς το φύλο. Ο καθιερωμένος πληθυντικός καταδεικνύει και τα όρια του εγχειρήματος, στο μέτρο που γίνεται αυτονόητα αποδεκτή η ύπαρξη δυο δεδομένα διαφορετικών (και εσωτερικά ομοιογενών) κοινωνικών φύλων.]

Πραγματικά μπορεί κανείς ν’ αναρωτηθεί τι αλλάζει αν κάποιος πολιτογραφείται άνδρας, γυναίκα, «τρίτο φύλο» εκτός από μια νομιμοποιημένη πρακτική στην επέκταση της κυριαρχίας του κράτους με άξονα το φύλο, ιδιαίτερα τη στιγμή που διατηρούνται οι αριθμοί: «φορολογικού μητρώου (ΑΦΜ) και μητρώου κοινωνικής ασφάλισης (ΑΜΚΑ)».74 Αυτό μας κάνει ν’ αναρωτηθούμε μήπως, τελικά, η όλη συζήτηση σε εθνικό αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο γύρω από την ταυτότητα του φύλου με τη διεύρυνση των ορίων όλο και σε μεγαλύτερη ομάδα του πληθυσμού αντί για απελευθέρωση από σκοτεινές εποχές, όπως προβάλλεται, στην ουσία μας εμποδίζει να αντιληφθούμε πιο σημαντικές ερμηνείες και άλλες εναλλακτικές κάτι στο οποίο αξίζει να προβληματιστούμε με μια σειρά από ερωτήματα; Δηλαδή, μήπως, τελικά, δεν διευρύνεται η έννοια της Δημοκρατίας, όπως θέλουν να προβάλλουν οι δυτικές κοινωνικές (ακόμη και με την εισαγωγή του «τρίτου» φύλου στην Αυστραλία και πρόσφατα στον Καναδά) και μήπως πρέπει να ξανασκεφτούμε το κάλεσμα της Τζούντιθ Μπάτλερ (Judith Butler) στο έργο της Αναταραχή Φύλου που μας προκαλεί να ξεφύγουμε από την ταυτότητα του φύλου μιας και στην πραγματικότητα δεν μας αφήνει περιθώριο να αντιληφθούμε άλλες δυνατότητες ταυτοποίησης που έχουν τα υποκείμενα;

Mήπως το ζητούμενο της Δημοκρατίας δεν θα έπρεπε να είναι η επέκταση του προσδιορισμού της ταυτότητας του φύλου, αλλά ακριβώς η κατάργηση αυτού του προσδιορισμού, γιατί αλλιώς κινδυνεύουμε να το υπερτιμήσουμε και να παραπλανηθούμε σε απλές ερμηνείες κατανόησης της ανθρώπινης ζωής, θεωρώντας κάποια σημεία ως απόλυτα φυσιολογικά; Εν κατακλείδι, μήπως όσο παραμένει η ταυτότητα του φύλου κεντρικό ζήτημα αυτό που στην ουσία διακυβεύεται είναι η διεύρυνση της εξουσίας, η οποία από το να επιβάλλει τον αποκλεισμό συναινεί στον εγκλεισμό των «ανυπάκουων» ατόμων, τα οποία περνώντας από την ελεγκτική τεχνολογία του κράτους ―ειδικού και δικαστή― ενσωματώνουν μια σειρά από κανόνες που τους αφομοιώνουν και αφού «σωφρονιστούν» σε ηθικά υποκείμενα απελευθερώνονται;

Οδηγός µη Σεξιστικής Γλώσσας για τον Δημόσιο Ελληνικό Λόγο. Σύνδεσμος Ελληνίδων Επιστημόνων. 1996.

download

Οδηγός Χρήσης μη Σεξιστικής Γλώσσας στα Διοικητικά Έγγραφα. Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων. 2018.

download

Vassiliea Stylianidou. Excerpt from “Dark Light Appears Lightly Dark. By FOR AN ANONYMOUS FUGITIVE AUTHOR”, 2016.